Linux ve Alt Linux işletim sistemleri

Linux nedir?

Linux bir işletim sistemi değil işletim sistemi çekirdeğidir. Başka bir deyişle arabanın motorudur. Bu motoru kullanabilmek için dişli sistemlerine, dış iskelete vs vs pek çok şeye ihtiyacınız vardır. Geliştiriciler, yine başka geliştiriciler tarafından dağıtılan bu motora çeşitli uygulamalar geliştirip insanların kullanabileceği sistemler oluştururlar.

Linux açık kaynak kodludur. Bütün kodları herkesin erişimine açıktır. İsteyen herkes istediği değişikliği tamamen özgürce yapabilir. Yani eğer yeterince azimliyseniz siz de kendi Linux tabanlı işletim sisteminizi yapabilirsiniz. İşte bu sebeple her konuda karşınıza farklı insanların veya ekiplerin hazırladığı pek çok seçenek çıkar. Hangisi size uygun, bir karar vermeniz gerekir.

Dünyadaki en güçlü 500 süper bilgisayarın 497’sinde(Haziran 2016) Linux çalıştığını biliyor muydunuz?

Dağıtımlar

Dağıtım, linux çekirdeği üzerine inşa edilmiş işletim sistemi olarak özetlenebilir. Yani arabanın dişli sistemleri olarak varsayılabilir. Sistemi oluşturan temel araçları, programların kurulumu için seçmiş olduğu bir paket yapısı, kendine özel temel programları gibi yönlerden diğerlerinden ayrılır.

“En iyi Linux dağıtımı” diye bir şey yoktur. “İhtiyaçlarınıza en uygun Linux dağıtımı” vardır. Eğer sıradan bir kullanıcı iseniz bence sizin için en iyi dağıtım Ubuntu veya Linux Mint’tir. Amacınız biraz keşif ise Arch Linux tam size göre. Eski bir bilgisayarı kullanmak ise Puppy, sunucu kurmak ise CentOS, sistem uzmanı iseniz sizin için en iyi dağıtım Gentoo’dur. Yani sormanız gereken soru “hangisi en iyi” değil “hangisi bana göre” olmalı. 3000’i aşkın dağıtımın arasından birisi eminim tam size göre. İşte en yaygın olarak kullanılan birkaçı:

Pisi Linux

TÜBİTAK tarafından 2011’de sonlandırılan Pardus projesinin çatalı olan sistem tamamen Türk üretimi olan pisi paket yapısını kullanmakta. Pek çok arayüze destek sağlıyor. Türkçe desteği iyi durumda.


Pardus
Debian tabanlı dağıtım TÜBİTAK’ın desteği ile geliştiriliyor. Kullanıcı dostu ve Türkçe desteği iyi durumda.

Linux Mint

Windows kullanım alışkanlıklarına uygun olduğu ve kullanıcı isteklerine göre şekillendiği için hızla artan bir ilgi gören dağıtım Ubuntu tabanlı. Israrla tavsiye ederim. Türkçe desteği çok iyi durumda.

Ubuntu

Hiç linux tabanlı sistem kullanmamış kullanıcılar için uygun. Çok çeşitli arayüzler ile geliyor. Paket desteği çok iyi durumda. Türkçe desteği çok iyi durumda.

Debian
Acemi kullanıcılara hitap etmese de çeşitli türevleri son derece kullanıcı dostu olarak geliyor. Tavsiyem: Linux Mint Debian Edition. Pardus da Debian tabanlı bir dağıtımdır. Paket desteği çok iyi durumda. Türkçe desteği iyi durumda.


Mageia

Kullanıcı dostu ve kararlı bir şekilde geliyor. Paket desteği çok iyi durumda. Türkçe desteği iyi durumda.

Fedora

Kararlı, kullanışlı ve geliştiriciler için oldukça yararlı bir dağıtım. Red Hat’in gelişim dağıtımı olduğu kabul görür. Paket desteği çok iyi durumda. Türkçe desteği zayıf durumda.

Arch Linux

Deneyimli kullanıcılara hitap eden performanslı ve kararlı dağıtım. Kurulum ve yapılandırması ile uğraşmak istemeyenler için Manjaro’yu tavsiye ederim. Paket desteği çok iyi durumda. Türkçe desteği iyi durumda.


PCLinuxOS

Acemi kullanıcılara uygun olmasa da gayet kullanıcı dostu olarak geliyor. Paket desteği çok iyi durumda. Türkçe desteği zayıf durumda.

openSUSE

Novell’in sahipliğiyle yaygınlaştırılmaya çalışılıyor. Paket desteği çok iyi durumda. Türkçe desteği normal durumda.

Puppy Linux

Düşük sistem gereksinimli dağıtımı en eski bilgisayarlarınızda dahi denemekten çekinmeyin. Paket desteği iyi durumda. Türkçe desteği çok zayıf durumda.

CentOS

Red Hat’in ücretli sunucu sistemlerinin ücretsiz olarak kullanımı için çıkarılan dağıtım son kullanıcı değil sunucu odaklı. Türkçe desteği zayıf durumda.

Manjaro

Arch Linux’un kullanıcı dostu hali olan dağıtım acemilere olmasa da diğer bütün kesimlere uygun halde sunuluyor.

Masaüstü ortamları

Bir linux dağıtımı seçtiğiniz zaman onu kullanırken hangi grafiksel arayüz ile kullanmak istediğinizi de seçmeniz gerekir. Mesela Ubuntu’yu seçtiyseniz varsayılan Unity arayüzü ile mi kullanacaksınız yoksa Windows tarzı bir arayüz mü istiyorsunuz ya da eski makinelerde yüksek performans için görsellikten taviz verecek bir arayüz mü istiyorsunuz?

Seçtiğiniz dağıtımda Linux için üretilmiş olan herhangi bir arayüzü kullanabilirsiniz ancak yeterince tecrübeli değilseniz karşınıza çözmeniz gereken pek çok sorun çıkacaktır. Bu nedenle o dağıtımla birlikte sunulan arayüzlerden birini kullanmanız iyi bir seçim olacaktır. Peki hangi arayüzü kullanacaksınız? Bu karar size ait. Linux dünyası seçim özgürlüğüdür.

GNOME

2. sürümü ile Linux dünyasının en popüler masaüstü ortamı iken 3. sürümü ile kullanım alışkanlıklarını tamamen bozdu ve büyük dağıtımlar farklı ortamlara geçiş yaptı.


Unity

Ubuntu’nun varsayılan masaüstü ortamı. GNOME3 üzerine eklenmiş bir kabuktur. Sol panelde yer alan kısayollar ve üst panelin birleşik olması şeklindedir. Sistem gereksinimleri biraz yüksek.

KDE

Birkaç sene öncesine kadar kararsızlığı ile ünlü olan masaüstü ortamı şu sıralar oldukça performanslı ve kararlı. Windows tarzı duruşu ve kendine özgü uygulamaları ile kişiselleştirilmede çığır açan bir yapıda. Sistem gereksinimleri biraz yüksek.

Xfce

Düşük sistem gereksinimli ortam GNOME2 tarzına yakınlığı nedeniyle gün geçtikçe daha çok yaygınlaşıyor. Bazı alışkanlık dışı kullanım özellikleri dışında oldukça kararlı ve kişiselleştirilebilir.

Cinnamon

GNOME3 kabuğu olmasına karşın onun getirdiği kullanım tarzını reddederek daha geleneksel bir arayüze sahip. Gelişimi oldukça hızlı devam ediyor.

Mate

GNOME2’nin devamı olarak nitelendirilen masaüstü ortamı yenilikçi uygulamaları tam olarak desteklemese de gün geçtikçe kullanıcı topluyor.

LXDE

Olabildiğince düşük sistem gereksinimi mantığına sahip masaüstü ortamı en eski bilgisayarlar için tasarlanmış. Her şeyi en temelde tutarken rahat bir kullanım ortamı da sunuyor.

Enlightenment

En hızlı ve en düşük gereksinimli ortam çeşitli görsel efektleri de çok güzel kullanıyor. Dağıtımlar tarafından sahip çıkılmasa da gün geçtikçe daha ön plana çıkmakta.

Uygulamalar

Linux platformu kendine özel uygulamaları çalıştırabilir. Windows’ta kullanılan pek çok uygulamayı çalıştırmanın yolları da mevcuttur ancak daha iyi bir tecrübe için dağıtımınıza özel paketlenmiş uygulamaları kullanın. Aradığınız her şey mevcut. Sadece isimleri ve görünüşleri biraz farklı.

Ofis: LibreOffice, OpenOffice

Tarayıcılar: Firefox, Chrome, Opera

Anlık mesajlaşma: Skype, Pidgin, Empathy

Görüntü işleme: GIMP, Inkscape

Medya oynatıcı: VLC, MPlayer, Amarok, Clementine, Rhythmbox

Medya Düzenleme: OpenShot

Mail Yönetimi: Evolution, Thunderbird

Dosya Gezgini: Nautilus, Nemo, Caja

PDF Okuyucu: Evince

CD/DVD Yazıcı: K3b, Brasero

Bilgisayarınıza basit ve sorunsuz bir yöntemle Linux tabanlı sistem kurmak istiyorsanız bu yazımı tavsiye ederim:
Linux ile Basit ve Risksiz Tanışma İmkanı

Eğer birazcık uğraşı ile gerçek bir Linux kurulumu yapmak istiyorsanız ise:
BÜTÜN ADIMLARIYLA LİNUX MİNT KURULUMU

BAZI KAVRAMLAR

Yazılarımda kullandığım bazı kavramlar hakkında notlar düşüyorum:

Canlı Kalıp: Canlı Linux, Canlı Ortam, Çalıştırılabilir veya İngilizcesi “Live”; Linux dağıtımının bilgisayarın sabit diskine kurulmasına gerek kalmadan çalışabileceği anlamına gelir. Çoğunlukla, canlı çalışan sistemler değişiklikleri kaydetmez.

ISO Kalıbı: Kalıp, imaj veya görüntü dosyası; iso uzantılı olan ve işletim sistemini içeren dosya demektir.

Sanal Makine: Bilgisayarınızdaki mevcut işletim sistemi çalışıyorken sanal makine programının içinde başka bir işletim sistemini çalıştırabileceğiniz ortam. Örnek: VirtualBox, WMware.

Kaynak/sistem gereksinimi: Bir uygulama veya işletim sisteminin çalışabilmesi için gerekli olan en az sistem özellikleridir. Örneğin 512 MB RAM gerekli ise 256 MB RAM’de hiç çalışmaz veya sorunlu olarak çalışır anlamına gelir.

Paket: Çalıştırılabilir veya kurulabilir haldeki bir programın veya bir dosyanın bir arşiv dosyasının içinde saklanmış hali demektir. Program desek de yanlış olmaz.

Paket yönetici: Linux dağıtımlarında programların kurulum ve yönetimini düzenleyen programlara denir.